Kaygı ve depresyonu yenmek istediğimizde o kadar çok terapi ekolü var ki hangisini seçeceğimize karar vermek zor olabilir. Danışanların çoğunun yararlı bulduğu ekollerden biri şema terapisidir.

Şema terapi ruh sağlığı tedavisine şefkatli, kapsamlı ve bütünleştirici bir terapötik yaklaşım sunar. Anksiyete ve depresyonu olanlar için şema terapi bir umut ışığıdır ve zihinsel sağlığı ve dayanıklılığı geliştirmek için güçlü bir araçtır.

Şema Terapi Nedir?

Faydalarına geçmeden önce şema terapinin ne olduğunu anlamak önemlidir. Şema terapisi, Dr. Jeffrey Young tarafından geliştirilen ve bilişsel davranışçı terapi, bağlanma teorisi, Gestalt terapisi ve psiko-dinamik düşüncenin unsurlarını birleştiren yenilikçi bir psikoterapidir.

Şema terapi, bireylerin çocuklukta geliştirip yetişkinlikte de devam ettirdiği, sıklıkla anksiyete ve depresyon gibi zihinsel sağlık sorunlarına yol açan uyumsuz şemaları veya yaşam kalıplarını tanımlamaya ve değiştirmeye odaklanır.

1.Çocukluk Örüntülerini Çözmek

Şema terapinin temel ilkelerinden biri, birçok zihinsel sağlık sorununun çocukluk deneyimlerinden kaynaklandığıdır. Çoğu zaman karşılanmayan duygusal ihtiyaçlarla bağlantılı olan bu deneyimler uyumsuz şemalara dönüşür. Şema terapisi, bireylerin bu kalıpları ortaya çıkarmalarına, kökenlerini anlamalarına ve sonuçta bunların mevcut yaşamlarını etkileme biçimini değiştirmelerine yardımcı olur.

Anksiyete ve depresyona sahip olanlar için bu son derece etkili olabilir. Bu terapötik yaklaşım sayesinde hastalar, neden yoğun bir endişe, üzüntü veya umutsuzluk hissine kapıldıklarını anlayabilir ve bu duyguları kendi temel şemalarına bağlayabilirler.

Örnek olarak Elif’i kullanalım. Elif, ​​iş ve kişisel sorunlar nedeniyle çoğu zaman evde olmayan ebeveynlerle büyüdü. Anne ve babası, hem fiziksel hem de duygusal olarak ona destek olma konusunda tutarsızlardı. Elif’in güven, sevgi ve destek görme gibi temel duygusal ihtiyaçları sıklıkla karşılanmıyordu. Bu tekrar eden karşılanmayan ihtiyaçlar sonucunda Elif terk edilme şeması geliştirdi. Terk edilme şeması ile korkular, istikrarsızlık, güvensizlik gibi duygularını ve yalnız bırakılacağı inancını kapsayan kalıcı bir inanış geliştirdi.

Bu durumu Elif’in yetişkinlik hayatındaki etkilerini bakarsak izlerini görebiliriz. Elif, partner seçiminde çocukluğunda yaşadığı istikrarsızlığın aynısını yansıtan ilişkilere ilgi duyuyor. Örneğin, kendisini duygusal olarak müsait olmayan veya tutarsız partnerlere kapılmış halde buluyor ve bu da terk edilme duygusunu daha da artırıyor. Bu aynı zamanda günlük yaşamında da kendini gösteriyor ve insanlar geç kaldığında ya da mesajlarına hızlı yanıt vermediğinde, onu terk edeceklerinden korkarak kaygılanmasına neden oluyor.

Şema terapisi Elif’in bu kalıpları ortaya çıkarmasına yardımcı olabilir. Terapi yoluyla çocukluk deneyimleri, yetişkinlikteki tepkileri ve korkuları arasındaki bağlantıyı belirleyebilir. Terk edilme korkusunun geçmişi göz önüne alındığında geçerli olsa da geleceğini belirlemesi gerekmediğini anlamasına yardımcı olabilir.

Elif şema terapiye devam ederken, terk edilme şemasına bağlı uyumsuz inançlara ve başa çıkma mekanizmalarına meydan okumayı öğrenecek. Bu, terk edilmeyle ilgili düşüncelerini yeniden şekillendirmeyi, yeni, daha sağlıklı ilişkiler geliştirmeyi ve korkularını ve kaygısını yönetmek için başa çıkma stratejilerini öğrenmeyi içerebilir.

Bunun üstesinden geldikçe, terk edilme şemasının hayatını nasıl etkilediğini yavaş yavaş değiştirecek, sonuçta daha güvenli ve tatmin edici ilişkiler kurmasına ve kaygı düzeyinin azalmasına olanak tanıyacak.

2.Duygu Odaklı Yaklaşım

Şema terapinin ikinci temel taşı, bireylerin duygusal deneyimlerine güçlü bir vurgu yapmasıdır. Duygu odaklı bir yaklaşım sunarak duygusal farkındalığı, ifadeyi ve düzenlemeyi teşvik eder ve özellikle kaygı ve depresyon hastaları için faydalıdır.

Duygusal anlayışı geliştirerek bireyler duygusal tetikleyicilerini daha iyi tanımlayabilir ve tepkilerini yönetmeyi öğrenebilirler. Örneğin kaygıyla mücadele eden bir kişi, panik duygularının ne zaman ortaya çıkacağını tahmin etmeyi öğrenebilir ve bu duyguların kontrolden çıkmasını önlemek için stratejiler uygulayabilir.

3.Güvenli Bir Bağ Kurmak

Terapötik ilişki şema terapinin merkezinde yer alır.

Terapist, bireye duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını keşfetmesi için güvenli ve destekleyici bir alan sunan güvenli bağlanma figürü rolünü üstlenir. Anksiyete ve depresyonu olan kişiler için terapistin tutarlı varlığı, izolasyon ve kırılganlık duygularını hafifleten bir dayanak görevi görebilir.

4.Kapsamlı ve Uzun Süreli Değişim

Şema terapisi yalnızca semptomları hafifletmez; zihinsel sağlık sorunlarının temel nedenlerini ele alarak uzun süreli değişim sağlamayı amaçlamaktadır. Uyumsuz şemaları değiştirmeye, böylece nüksetme olasılığını azaltmaya odaklanır. Derin, temel değişime yapılan bu vurgu, kronik veya tekrarlayan kaygı ve depresyondan mustarip olanlar için şema terapinin özel bir gücüdür.

5.Stratejilerle Güçlendirme

Şema terapisi, bireyleri semptomlarını yönetmeye yönelik bir dizi strateji ve araçla donatır. İmajın yeniden yazılması, şema modundaki diyaloglar ve duygu odaklı teknikler gibi teknikler, kaygı ve depresyon duygularına karşı koymanın pratik yollarını sunar. Bu yöntemler güçlendirici olabilir ve zihinsel sağlık üzerinde kontrol duygusu sağlayabilir.
Şema terapisi ile bireyler uyumsuz şemalarını çözebilir, ilişkilerini geliştirebilir ve zihinsel sağlıklarının kontrolünü geri kazanabilirler.

Kaynak
Mullin, A. (2018). Schema Therapy Can Help Beat Anxiety And Depression.Minworx Psychology.
Young, J.E., Klosko, J.S., and Weishaar, M.E. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. New York: Guilford.