Borderline kişilik bozukluğu, diğer adıyla sınırda kişilik bozukluğu, insanların kendileri ve başkaları hakkındaki hislerini etkileyen, günlük yaşamda işlevlerini yerine getirmeyi zorlaştıran bir ruhsal sağlık durumudur. Dengesiz, yoğun ilişkilerden oluşan bir modelin yanı sıra dürtüsellik ve kendilerini sağlıksız bir şekilde görme biçimini de içerir. Dürtüsellik, aşırı duygulara sahip olmayı ve bunları düşünmeden hareket etmeyi veya bir şeyler yapmayı içerir.

Sınırda kişilik bozukluğu olan kişiler güçlü bir terk edilme veya yalnız bırakılma korkusuna sahiptir. Sevgi dolu ve kalıcı ilişkiler kurmak isteseler de, terk edilme korkusu çoğu zaman ruh halinde değişimlere ve öfkeye yol açar. Aynı zamanda başkalarını uzaklaştırabilecek dürtüselliğe ve kendine zarar vermeye de yol açar.

Borderline kişilik bozukluğu genellikle erken yetişkinlik döneminde başlar. Durum genç yetişkinlikte en ciddidir. Ruh hali değişimleri, öfke ve dürtüsellik genellikle yaşla birlikte iyileşir. Ancak kişisel imaj ve terk edilme korkusu ile ilişki sorunları gibi ana sorunlar devam ediyor.

Borderline kişilik bozukluğunun belirti ve semptomları nelerdir?

Borderline kişilik bozukluğu olan kişiler yoğun ruh hali değişimleri yaşayabilir ve kendilerini nasıl gördükleri konusunda belirsizlik hissedebilirler. Başkalarına karşı hisleri hızla değişebilir ve aşırı yakınlıktan aşırı antipatiye dönüşebilir. Bu değişen duygular dengesiz ilişkilere ve duygusal acıya yol açabilir.

Sınırda kişilik bozukluğu olan kişiler olaylara tamamen iyi ya da tamamen kötü gibi aşırı uçlarda bakma eğilimindedirler. İlgi alanları ve değerleri hızla değişebilir, düşüncesizce veya umursamazca hareket edebilirler.

Borderline için diğer belirtiler şunlardır:

İlişkilere birden hızlı bir şekilde başlamak ya da onları aynı hızla sonlandırmak gibi gerçek ya da algılanan terk edilmeyi engelleme çabaları.

Aile, arkadaşlar ve sevdiklerinizle yoğun ve istikrarsız ilişkiler modeli.

Çarpık ve istikrarsız bir benlik imajı veya benlik duygusu.

Para harcama, güvensiz seks, madde kötüye kullanımı, dikkatsiz araba kullanma ve aşırı yemek yeme gibi dürtüsel ve çoğu zaman tehlikeli davranışlar. Fakat, bu davranışlar çoğunlukla yüksek ruh hali veya enerjinin yüksek olduğu zamanlarda ortaya çıkıyorsa, bunlar borderline kişilik bozukluğunun değil, bir duygudurum bozukluğunun belirtileri olabilir.

Kesmek gibi kendine zarar veren davranışlar.

Tekrarlayan intihar davranışı veya tehdit düşünceleri.

Birkaç saatten birkaç güne kadar süren süreçlerle birlikte yoğun ve son derece değişken ruh halleri.

Kronik boşluk hissi.

Uygunsuz, yoğun öfke veya öfkeyi kontrol etmede sorunlar.

Kendinden kopmuş hissetme, kişinin kendisini bedeninin dışından gözlemleme veya gerçek dışılık duyguları gibi ayrışma duyguları.

Borderline kişilik bozukluğu olan herkes bu belirtilerin hepsini yaşamayabilir. Semptomların şiddeti, sıklığı ve süresi kişiye ve hastalığına bağlıdır.

Borderline kişilik bozukluğu olan kişilerde kendine zarar verme ve intihara meyilli davranışlar genel popülasyona göre önemli ölçüde daha yüksektir.

Borderline kişilik bozukluğunun risk faktörleri nelerdir?

Araştırmalar genetik, çevresel ve sosyal faktörlerin borderline kişilik bozukluğu geliştirme olasılığını artırabileceğini öne sürüyor. Bu faktörler şunları içerebilir:

Aile öyküsü: Hastalığa sahip yakın bir aile üyesine (ebeveyn veya kardeş gibi) sahip kişilerin, paylaşılan genetik faktörler nedeniyle sınırda kişilik bozukluğu geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir.

Beyin yapısı ve işlevi: Araştırmalar borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin beyinlerinde, özellikle de dürtüleri ve duygu düzenlemesini kontrol eden alanlarda yapısal ve işlevsel değişiklikler olabileceğini göstermektedir. Ancak bu değişikliklerin bozukluğa mı yol açtığı yoksa bozukluğun neden olduğu açık değildir.

Çevresel, kültürel ve sosyal faktörler: Sınırda kişilik bozukluğu olan birçok kişi, çocukluk döneminde istismar, terk edilme veya zorluk gibi travmatik yaşam olayları yaşadığını bildirmektedir. Diğerleri istikrarsız, geçersiz kılıcı ilişkiler veya çatışmalar yaşamış olabilir.

Borderline kişilik bozukluğu nasıl tedavi edilir?

Kanıta dayalı tedaviyle, borderline kişilik bozukluğu olan birçok kişi daha az ve daha hafif semptomlar yaşar, işlevsellik artar ve yaşam kalitesi artar. Borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin uzman psikolog ve psikiyatrist tarafından tedavi görmesi önemlidir.

Terapi başladıktan sonra semptomların iyileşmesi zaman alabilir. Borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin ve sevdiklerinin terapi sırasında sabırlı olmaları, terapi planına sadık kalmaları ve destek aramaları önemlidir.

Psikoterapi

Psikoterapi borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin ana tedavisidir. Çoğu psikoterapi, uzman psikolog veya psikiyatrist ile birebir seanslarda veya grup terapilerinde diğer insanlarla gerçekleşir. Grup terapileri borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin başkalarıyla nasıl etkileşim kuracaklarını ve kendilerini etkili bir şekilde ifade etmeyi öğrenmelerine yardımcı olabilir.

Kaynak:

Borderline personality disorder. Jan 31, 2024. Mayo Clinic.

Borderline personality disorder. April 28, 2023. National Institute of Mental Health.