‘Tüm romantik ilişkilerim hızlı bir şekilde başlıyor ve felaketle sonuçlanıyor. Bunun neden sürekli olduğunu anlamıyorum.’

‍’Neden her zaman kaçıngan insanlarla birlikteyim? Bu sadece kötü şans olamaz’

‍’Neden muhtaç ve güvensiz insanlar için bir mıknatıs gibi görünüyorum? Bu çok tüketici.’

Aynı ilişki kalıplarını hayatınızda farklı insanlarla tekrar tekrar mı yaşıyorsunuz? Ve sadece romantik partnerlerinizle değil, belki de arkadaşlarınızla ve patronlarınızla da olabilir. Eğer öyleyse, bunun sadece kötü şans veya bir tesadüf olması pek olası değil. Aslında, çok daha derin bir şey oluyor olabilir, ‘şema kimyası’ olarak bilinen belirli bir tür dinamik.

Peki şema kimyası nedir? Ve kendinizi içinde bulduğunuz bazı kalıpları ve tuzakları nasıl açıklayabilir? Örneğin, duygusal olarak kaçınan insanlarla partner olmak, arkadaşlar tarafından suistimal edilmek veya yeni tanıştığınız ama tüm hayat hikayesini paylaşmak isteyen o kişi tarafından köşeye sıkıştırılmak? Tam olarak neler oluyor?

Aslında, bu kalıpların kökleri en erken çocukluğunuza, ilk ‘şemalarınızı’ oluşturduğunuz zamana kadar uzanıyor olabilir…

Şema kimyası nedir?

Kendinizi tekrar tekrar ‘yanlış’ partnere çekilirken mi buluyorsunuz? Eğer öyleyse, başkalarıyla olan bağlantılarınızın bilinçsizce çocuklukta oluşan şemalar tarafından belirleniyor olma ihtimali yüksektir. Aynı dansı farklı partnerlerle tekrar tekrar yapmaya zorlanıyorsunuz.

Özünde, şemalarımızı güçlendiren romantik partnerleri çekme eğilimindeyiz, biz de karşılığında onların şemalarını güçlendiriyoruz. Bilinen alanda bir rahatlık vardır. Elbette, şemanız ‘karşılıklı sevgi dolu, güvenli ve saygılı bir ilişkiyi hak ediyorum’ ise, bu büyük bir sorun değildir. Bu, yalnızca şemalarınız uyumsuzsa bir sorun haline gelir. Örnekler arasında ‘sevgiye layık değilim’, ‘sevgiyi kazanmak için mükemmel olmalıyım’ veya hatta ‘birisi beni gerçekten seviyorsa, söylediğim her şeyi yapacaktır’ sayılabilir.

Her durumda, bilinçsizce şemalarınızla ‘aynı fikirde’ olan partnerleri kendinize çekme eğiliminde olacaksınız ve tabi ki siz de onların şemalarıyla. Bu yüzden bağımlı kişiler ve bağımlılıkları olanlar genellikle birbirlerine çekilirler. Ya da narsisistler kendini feda eden tiplere. Ya da kontrolcü bireyler zayıf sınırları olan partnerlere.

Örneğin, bağımlı kişilik örüntüsü olan biri ‘başkalarının refahından ben sorumluyum’ şeklindeki uyumsuz şemayı geliştirmiş olabilir. Bu nedenle, ‘kurtarılmaya’ ihtiyaç duyan bir bağımlılıkla tüketilen kişi, bu inancı her gün pekiştirmek için ‘mükemmel’ partnerdir.

Aynı şekilde, “ben her zaman kendi istediğimi elde etmeyi hak ediyorum çünkü ben özelim” diyen büyüklenmeci bir kişi, “her zaman başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarımdan önce koymalıyım” diyen fedakar bir tiple güçlü bir şema kimyasına sahip olabilir. Bu kalıplar güçlü – sağlıksız da olsa – bir eşleşmedir. Son olarak, şeması “insanlara hükmetmezsem, sevgimi kaybederim” olan kontrolcü bir birey, şeması “boyun eğmezsem, sevgimi kaybederim” olan bir kişiyle güçlü bir kimyaya sahip olabilir.

İncelediğimiz tüm örneklerde, her iki partner de dünyayla ilgili inançları şekillenmeye başladığı çocukluklarında başlayan toksik bir ilişkiye hapsolmuş durumdadır. Genellikle, bu ilişkiler travma bağlarına dönüşebilir. Ancak bunlardan herhangi biri size tanıdık geliyorsa, neyse ki tuzaktan kaçmanın ve başkalarıyla daha sağlıklı bağlara doğru ilerlemenin yolları vardır.

Şema odaklı bir ilişkide olup olmadığınızı nasıl anlarsınız?

• Benzer partnerlere çekiliyorsanız ve ilişkilerde aynı sonucu deneyimliyorsanız.
• Partneriniz tanıdık geliyor ama nedenini bilmiyorsanız.
• Partnerinizle meşgulseniz, neler olup bittiği ve ilişkinin devam edip etmeyeceği konusunda endişeleniyorsanız.
• İlişki çatışma ve yoğun duygu uçlarıyla karakterize ediliyorsa.
• İhtiyaçlarınız karşılanmıyor ama ayrılmıyorsanız.
• Kırmızı bayraklar görüyor olabilirsiniz ama onları küçümsüyor veya görmezden geliyorsanız.
• İlişki duraklıyor ve ilerlemiyor / derinleşmiyorsa.
• İlişkide mutsuz olsanız bile ayrılmayı düşündüğünüzde korkuyorsanız.
• İlişki bittiğinde ilişkiden çıkmakta zorluk çekiyorsanız.
• Hayatınızdaki toksik kalıplardan nasıl kurtulursunuz?

Çoğu psikoloji ekolü, yardımcı olmayan kalıpları kırmaya yardımcı olmayı amaçlar. Şema Terapisinde, yeni ve daha sağlıklı bilişsel çerçeveler oluşturarak kendinizi sağlıksız şema kimyasından kurtarabilirsiniz. Bu dört temel yolla elde edilebilir:

1. Uyumsuz şemalarınızın geçmişinizde nasıl oluştuğunu anlamak.
2. Uyumsuz şemalarınızın bugünü nasıl şekillendirdiğini anlamak.
3. Öz bakım gibi uygulamalar aracılığıyla kendinizle daha iyi bir ilişki geliştirmek.
4. Genellikle terapistinizle başlayarak başkalarıyla daha iyi ilişkiler geliştirmek.

Tüm bunlar boyunca sizi şefkatli ve yapılandırılmış bir şekilde yönlendirmek bir şema terapistinin rolüdür.

Kaynaklar:

Hayes, C. & Parsonnet, L. (2016). Issue: couples and relationships. The Schema Therapy Bulletin, 3. 1

Lumo Health Team, (2024). ‘’Why do I keep dating toxic people?’ Schema chemistry might explain it.