Yeme Bozuklukları; tıkınırcasına yeme, Bulimia, Anoreksia gibi çok bilindik türleri olan yaşamı oldukça zorlayıcı bir hale getirebilen zihinsel bozukluklardır. Bu yazıda bu üç türü kısaca tarif etmeye çalışacağım.

Kategorilerden bahsetmeye geçmeden önce tanıların insanın kendisini anlamada ve psikoterapi sürecinde kısıtlı bir fayda gösterebildiğini ve aşırı önemsendiğinde faydadan çok zarara sebep olabildiğini hatırlatmak isterim. Bununla ilgili okumak isterseniz “Ben anormal miyim? Bu yaptıklarım anormal mi?” yazısını inceleyebilirsiniz.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu

Tıkınırcasına yeme atakları; olağan kabul edilebilecek bir öğüne kıyasla çok miktarda ve belirli bir sürede yemek yemeyle ilgili denetimin kalktığı duygusu ile yeme olarak tarif edilebilir. Olağandan daha hızlı, genellikle yalnızken, açlık duymuyorken, rahatsız edici seviyede şişkinlik hissi uyandıracak kadar yemek bu atakların karakteristik özelliklerindendir. Sonrasında tiksinme, suçluluk, çökkünlük gibi duygular ortaya çıkar.

Anoreksiya Nervoza

Anoreksiya Nervoza yaşayan kişiler açıkça zayıf olmalarına rağmen kendilerini şişman olarak görürler. Yedikleri az miktardaki bir yemeği tonlarca yemek yemiş gibi değerlendirirler. Bu durum araştırmacıları Anoreksiya Nervoza’yı algı bozuklukları ile ilişkilendirmeye yöneltse de bu kişilerin herhangi bir algı sorunu olduğuna dair bir bulgu elde edilemedi.

Kilo almaktan, şişmanlamaktan çok korkma ve sürekli olarak kilo alımını engellemek meşgul olma halindedir Anoreksiya Nervoza yaşayan kişiler. Kısıtlı yeme, yeme kusma gibi davranışlar sık görülür.

Bulimiya Nervoza

Tekrarlayan tıkınırcasına yeme dönemleri olur. Bunları aşırı egzersiz, kusma, laksatif ya da diüretik ilaçların kötüye kullanımı gibi telafi davranışları takip eder. Kendilik değerlendirmesi kilodan ve vücut biçimden çok etkilenir.

Ortak Özellikler

Bu üç tanının bazı ortak özellikleri vardır. Bunları incelemek yeme bozukluklarını daha iyi anlamayı sağlayabilir.

• Yemek Yemenin İşlevi

Yemek yemenin anlamı ve işlevi beslenmenin ötesindedir. Doymak için ya da açlık sinyali ile başlayan yeme davranışlarının dışındadır bozuk olarak tarif edilen davranışlar. Genellikle yemek yemek zorlayıcı duyguları azaltmaya çalışmak ile ilgilidir. Benzer şekilde kısıtlı yemek de duygu kontrolü sağlar. Buna karşın yiyecekler ve yemek yeme çoğunlukla zorlayıcı duyguları ortaya çıkaran uyaranlar olarak koşullanmıştır. Yemek yemenin bu anlam ve işlevleri aşırı yeme ve aşırı kısıtlama uçları arasında savrulmalar ile ilişkilidir.

• Telafi Etme

Beden ve yiyecekler ile aşırı meşguliyet yeme davranışlarını takip eden suçluluk, pişmanlık, utanç gibi duyguları içerir. Bu duygular ile birlikte telafi etme davranışları ortaya çıkar. Aşırı kısıtlayıcı diyetler, aşırı seviyede egzersizler, kusma ya da laksatif tarzdaki ilaçların kötüye kullanımı gibi telafi etme davranışları vardır. Bu davranışlar kısa dönemdeki faydaları için uzun dönemdeki bedelleri göz ardı edilerek tercih edilir.

• Beden İmajı ve Kaçınma

Kişinin bedenini deneyimlemesini değiştirecek ve bu deneyimden kaçınmasına yol açacak davranışlardır. Bu davranışlar ayna karşısında kendini birkaç kez kontrol etme, göbeğini sıkma, ölçme, tartılma gibi beden siluetinde bozulma ya da ekstra yağlanma olup olmadığından emin olmaya çalışma gibi davranışları içerir. Rahatlama ya da telafi edici davranışların tetiklenmesi ile sonuçlanabilir.

• Duygular

Bedenden memnuniyetsizlik düşük mod, düşük mod da beden memnuniyetsizliği ile ilişkilidir. Kısa süreli rahatlama yaratsalarda kısıtlı ve tıkınırcasına yeme davranışları artan olumsuz duygular ile ilişkilidir.

Yeme Bozuklukarı, kaygı ile de ilişkilidir. Kilo almaktan korkma, yiyecekler, durumlar ile ilgili kaygılar. Yiyeceklerin sağlıklılığı, saflığı ya da temizliği gibi takıntılar görülebilir.

Duygu değişiklikleri hızlı bir şekilde gerçekleşebilir.

• İnançlar ve Düşünceler

Güzellik ve güçlülük ile ilgili katı inançlar sık görülür. Bu inançlar mantık seviyesinde esneyebilir gibi dursa başarılı, komik vb. olumlu değerlendirmelerin zayıflık ile sıkı bir ilişki için algılandığı söylenebilir.

Değerlendirici, yargılayıcı, kategorize eden ve üretken olmayan düşünce tarzları görülür. Bu tarz düşünceler özellikle kişinin kendisi ile ilgilidir. Endişe (ne giyeceğim gibi) ve ruminasyon (yenen bir öğün ile zorlayıcı duyguların eşlik ettiği uzun süreli düşünme nöbetleri gibi) sık olarak ortaya çıkar.

Hızlı duygu değişiklikleri ile ilişkili iki uçlu kategorik düşünceler görülebilir. İyi-kötü, güzel-çirkin, zayıf-şişman gibi.

Son

Elbette ki yeme bozukluğu yaşayan bir kişiyi anlamak için bu bilgiler yeterli olmayacaktır. Yaşanan sorunun hangi bağlamda ortaya çıktığı, kişi için işlevi, onun üzerindeki etkisi çok önemlidir.